یک نانوذره به ذره‌ای گفته می‌شود که ابعادی کمتر از صد نانومتر داشته باشد. به دلیل خصوصیات منحصر‌به‌فردی مانند اندازه بسیار کوچک و نسبت سطح به جرم زیاد، ممکن است افرادی که با این ذرات تماس داشته باشند دچار خطرات و مشکلات بهداشتی شوند.
راه‌های شایع ورود نانوذرات به بدن و اثرات آن‌ها:
سامانه تنفسی یکى از شایع‌ترین راه‌هاى ورود نانوذرات به داخل بدن موجودات زنده است. مطالعات نشان داده‌اند که سمیت ریوی ناشی از نانوذرات بیشتر از ذرات میکرومتری است؛ بنابراین نانوذرات استنشاقی قادرند تمام قسمت‌های دستگاه تنفسی انسان از ناحیه حلق و بینی، راه‌های هوایی و مناطق کیسه‌های هوایی را هدف قرار دهند. همچنین ذرات پایدار با اندازه کمتر از صد نانومتر، پس از استنشاق مى‌توانند آسیب‌های جدی ایجاد کنند. ذرات استنشاق شده تمایل زیادى به رسوب کردن در مجارى تنفسى و ریه‌ها دارند که این تمایل در افراد مبتلا به آسم و سایر عارضه‌هاى تنفسى بیشتر است. مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که استنشاق نانوذرات سبب التهاب ریه می‌شود. تماس مداوم و زیاد با نانوذرات سبب بروز بیمارى‌هاى تنفسى از قبیل برونشیت، تصلب بافت‌ها یا حتى سرطان ریه در حیوانات آزمایشگاهی می‌شود. شواهد نشان می‌دهد سطح فعال و مقدار نانوذرات استنشاق شده اثرات مخربی ایجاد می‌کنند که نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.
نانوذرات علاوه بر بیمارى‌هاى تنفسى مى‌توانند سبب بروز بیمارى‌هایى در سامانه قلبى‌عروقى انسان شوند، بیمارى‌هاى قلبى ممکن است ناشی از تغییر در عملکرد شش‌ها بوده یا به نفوذ نانوذرات به بافت ریه مرتبط باشد. مطالعات حیوانی نشان داده است که تماس با نانوذرات سبب ورود این مواد از طریق عبور از مخاط و عصب بویایى به مغز می‌شود. در بعضى از موارد ممکن است اثر یک ماده خاص اثر منفى نانوذرات را تشدید کند؛ به عنوان مثال حضور ذرات بزرگ نیکل در کنار نانوذرات این ماده، آسیب ریوى و التهاب آن را افزایش مى‌دهد که نه تنها سطح ویژه نانوذرات نیکل در اثرات مخرب آن نقش دارد بلکه یون‌هاى نیکل نیز اثر مهمى در ایجاد مسمومیت دارند.
از دیگر راه‌هاى مواجهه با نانوذرات:
نفوذ از طریق پوست است، این مسئله در انسان از اهمیت بیشترى برخوردار است زیرا تماس پوستی با نانوذرات در مواجهه شغلی (در طی تمیز کردن تجهیزات و تعمیر و نگهداری دستگاه‌ها) یا استفاده از نانوذرات در لوازم آرایشی (کرم‌هاى ضدِآفتاب حاوی نانوذرات اکسید تیتانیم و اکسید روی) ممکن است رخ دهد. روپوست، پوست و لایه زیرجلدی پوست به عنوان یک مانع سخت نسبت به نفوذ سموم خارجی و ذرات با اندازه میکرون به بدن مطرح هستند؛ با این‌حال، استفاده از سد پوستی در برابر نانوذرات هنوز هم بسیار مورد توجه است. مهم‌ترین استفاده از نانوذراتی همچون اکسیدهای فلزی، در مواد آرایشى – بهداشتى فلزى است. مطالعات نشان داده‌اند که نانوذرات تشکیل‌دهنده این مواد هشت ساعت پس از مصرف مى‌توانند از طریق غشا وارد سلول شوند، این مسئله در مورد خرگوش و موش به اثبات رسیده است. این نانوذرات با ورود به درون سلول و انجام واکنش‌هاى کاتالیز شده نورى مى‌توانند سبب از بین رفتن اسیدهاى نوکلئیک و سایر اجزاى سلولى شوند.
نانوذرات ممکن است از طریق مواد خوراکی و دارو وارد دستگاه گوارشی شده و به بدن راه یابند. به دلیل استفاده گسترده از این مواد در محصولات مصرفی، ممکن است نانوذرات از طریق زنجیره غذایی وارد بدن انسان شود. یکى از آسان‌ترین و مهم‌ترین راه‌هاى ورود نانوذرات به درون بدن انسان استفاده از سامانه‌های دارورسانی است.
نانوذرات به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی به عنوان یکی از آلاینده‌های مهم در ایجاد سمیت بر عضوهای مختلف بدن مطرح هستند، تحقیقات بیشتری برای شناسایی خطرهای زیست‌محیطی و ایمنی نانوذرات مورد نیاز است چرا که امکان استنشاق نانوذرات و جذب آن‌ها از راه‌های مختلف و تجمع آن‌ها در بدن و محیط زیست وجود دارد که می‌تواند سلامتی افراد را تحت‌الشعاع قرار دهد.
به‌طور‌کلی:
نانوذرات همانند یک شمشیر دولبه دارای اثرات مفید و مضر هستند که می‌توان با رعایت اصول صحیح کار با نانوذرات از خطرات آن‌ها کم کرد. جهت کنترل راه‌های مواجهه با اثرات مضر نانوذرات در محیط کار باید از تماس پوست با نانوذرات یا محلول‌های حاوی نانوذرات با استفاده از دستکش، عینک ایمنی و لباس آزمایشگاه جلوگیری کرد.