رنگ آمیزی گیمسا ( Giemsa staining ) یکی از روش های رایج رنگ آمیزی برای مشاهده سلول ها زیر میکروسکوپ می باشد که در هماتولوژی (خون شناسی)، هیستولوژی (بافت شناسی)، سیتولوژی و باکتری شناسی مورد استفاده قرار می گیرد. رنگ گیمسا به دلیل فرمول منحصر به فردی که دارد حائز اهمیت ترین رنگ در آزمایشگاه ها شناخته شده است و جهت تعیین تمایزهای موجود در سلول های خون نیز مورد استفاده قرار میگیرد. به طورکلی برای مطالعه سلول های خونی لازم است رنگ آمیزی شوند، با این کار سلول ها به راحتی زیر میکروسکوپ قابل مشاهده بوده و می توان آن ها را مورد بررسی قرار داد.
رنگ گیمسا:
در واقع رنگ گیمسا محلول استاندارد شده ای از رنگ های ائوزین و متیلن بلو است که اولین بار توسط شیمیدان آلمانی بنام گوستاو گیمسا تهیه شد. گیمسا برای اولین بار از محلول بدست آمده در پروژه تحقیقاتی انگل ایجاد کننده مالاریا استفاده کرد. ترکیب دو رنگ اصلی متیلن بلو و ائوزین در حین رنگ آمیزی طیف وسیعی از رنگ ها را ایجاد می کند.
رنگ متیلن بلو خاصیت بازی داشته و قسمت های اسیدی سلول را رنگ می کند. هسته سلول به دلیل وجود نوکلئیک اسیدها خاصیت اسیدی دارد و پس از رنگ آمیزی به رنگ آبی مشاهده می شود. در رنگ گیمسا ائوزین خاصیت اسیدی دارد و ساختارهای بازی سلول از جمله سیتوپلاسم ها و گرانول ها را رنگ می کند. سیتوپلاسم به دلیل وجود دانه هایی بر روی آن پس از رنگ آمیزی به رنگ نارنجی مشاهده می شود.
کاربردهای رنگ گیمسا:
* رنگ آمیزی لام خون محیطی
* رنگ آمیزی آسپراسیون مغز استخوان
* رنگ آمیزی لام بیوپسی معده (جهت بررسی هلیکو باکتر پیلوری)
* رنگ آمیزی بیوپسی دئودنوم (در فردی که سوء جذب یا عامل ژیاردیا دارد با علائم اسهال مزمن و دفع گاز)
* بیوپسی پوست مشکوک به عفونت سالک (لیشما نیوز)
* در رنگ آمیزی گسترش خونی برای شناسایی تک یاخته های خونی مانند لیشما نیا و شناسایی برخی باکتری ها و همچنین برای شمارش گلبول های سفید و قرمز خون استفاده می شود.
نمونه خونی با روش گیمسا:
( آماده سازی نمونه برای اسمیر غلیظ و رقیق خون متفاوت است.)
* در رنگ آمیزی بر روی یک لام شیشه ای میکروسکوپی خشک و تمیز یک لایه نازک از نمونه (خون) ریخته تا در هوا خشک شود. سپس اسمیر در متانول خالص برای تثبت آن فرو برده می شود سپس ۳۰ ثانیه در هوا مانده تا خشک شود. سپس از محلول گیمسای رقیق شده ریخته و به مدت ۱۵ الی ۳۰ دقیقه صبر کنید (زمان رنگ آمیزی با گیمسا بر حسب غلطت محلول متغیر است) در نهایت لام ها را با آب شست و شو و سپس لام را خشک کرده و در زیر میکروسکوپ مشاهده نمایید.
* در رنگ آمیزی سایه ضخیم یک اسمیر ضخیم از خون را روی لام اضافه کنید و به مدت 1 ساعت در معرض هوا قرار دهید و خشک کنید. ( نمونه را تثبیت نکنید ) اسمیر خون ضخیم را در رنگ رقیق شده گیمسا قرار دهید و سپس لام را شست و شو دهید.
*ایمنی گیمسا
با وجودی که گیمسا از ترکیب استاندار شده چند رنگ بدست آمده و در رنگ آمیزی زیستی مورد استفاده قرار می گیرد. باید توجه داشت که همانند دیگر ترکیبات موجود در آزمایشگاه نکات ایمنی را در نظر گرفت. به عنوان مثال هنگام کار با این ماده از تجهیزات ایمنی مانند دستکش، عینک و هود استفاده کنید. زیرا در صورت تماس با پوست منجر به التهاب و حساسیت و در صورت تماس با چشم باعث سوزش می شود. هچنین در اثر ورود ذرات به شش ها و یا بلع آن باعث آسیب به دستگاه تنفسی و دستگاه گوارشی می شود.