آب علاوه بر این که می تواند به سمت پایین حرکت کند می تواند بر خلاف جاذبه زمین هم جریان و به سمت بالا حرکت کند. در اصطلاح عملی به این پدیده مویینگی اطلاق می شود.
آشناییی با اثر مویینگی
هنگام بارش باران آب در سراشیبی ها به سمت پایین حرکت می کند به عبارتی انتظار بر این است که آب همچون آبشار به سمت پایین جریان داشته باشید. ولی نکته جالب این است که آب می تواند خلاف جاذبه زمین نیز جریان یابد و به سمت بالا حرکت کند.
بخش کوچکی از یک دستمال کاغذی را در داخل لیوان آب قرار داده بعد از مدت مشخصی، همه دستمال کاغذی خیس می شود. در این حالت آب به طرف بالا و در خلاف جهت نیروی جاذبه زمین حرکت نموده است. توضیح این پدیده الب توسط مفهومی به اسم خاصیت مویینگی صورت می گیرد. مویینگی نقش موثری در جریان سیال در بدن انسان دارد. همچنین حرکت آب از ریشه گیاهان به طرف برگ ها توسط خاصیت مویینگی صورت می گیرد. به عبارتی اثر مویینگی خاصیتی از مایعات می باشد که سبب بالا رفتن مایع در لوله های باریک می گردد.
اثر مویینگی
در تعریفی ساده به بالا رفتن مایع از فضایی باریک و در خلاف جهت جاذبه زمین اثر مویینگی اطلاق می شود. این پدیده فیزیکی ناشی از نیروهای چسبندگی سطحی می باشد. اثر مویینگی جریان یا روندی است که سبب می شود مایع از داخل خاک و توسط ریشه و ساقه گیاهان بالا بیاید و به شاخه و برگ ها برسد. نفوذ و عبور آب از دستمال کاغذی هم ناشی از این جریان می باشد.
بین مولکول های آب و شیشه، نیروی چسبندگی سطحی؛ قوی تر از نیروی پیوستگی میان مولکول های آب با یکدیگر می باشد. از این رو مولکول های آب هر چه بیشتر به سمت مولکول های شیشه در سطح داخلی لوله مویین کشیده شده و در لوله بالا می روند. اگر یک لوله شیشه ای باریکی را داخل ظرف آبی قرار دهید، خواهید دید که آب خلاف جاذبه زمین داخل لوله بالا می رود و سطح آن بالاتر از سطح آب ظرف قرار می گیرد. این پدیده بالا رفتن آب به صورت خود به خود از لوله های باریک اثر مویینگی اطلاق می شود. در ضمن با این شیوه آب از تنه درختان بالا رفته و به سطح بالاترین برگ ها می رسد.
دلیل بروز اثر مویینگی
اثر مویینگی به دلیل اختلاف نیروی هم چسبی و دگر چسبی بین مایع و ظرف روی می دهد. به طور مثال نیروی دگر چسبی بین آب و لوله شیشه ای بیشتر از نیروی هم چسبی مولکول های آب می باشد. به همین دلیل سطح آب در لوله شیشه ای به خاطر اثر مویینگی بالاتر از سطح آزاد آب قرار خواهد گرفت.